<script id="_waun1z">var _wau = _wau || []; _wau.push(["dynamic", "9t05lsakvi", "n1z", "c4302bffffff", "small"]);</script><script async src="//waust.at/d.js"></script>
ΑΝΑΡΤΗΣΗ 1
Για τις αιτίες στους επαγωγικούς συλλογισμούς αναφέρονται ορισμένοι κανόνες, που τους περιλαμβάνει σε σύγγραμμά του ο Πανεπιστ. καθηγητής Φ. Β. Καργόπουλος:
- [. .] Από τους διάφορους κανόνες της λεγόμενης αποκλειστικής επαγωγής οι πιο γνωστοί είναι οι μέθοδοι του J. S. Mill για την ανεύρεση αιτίων και την απόδειξη αιτιακών υποθέσεων. Οι μέθοδοι του Mill βασίζονται λογικά στην έννοια της ικανής/επαρκούς και της αναγκαίας συνθήκης.
-Δυο οδηγίες για την κατανόηση των μεθόδων του Mill:
Ι- Μια ιδιότητα Α είναι ικανή/επαρκής συνθήκη (σ. σ. = αιτία) για μια ιδιότητα Β, μόνο εάν οποτεδήποτε είναι παρούσα η Α είναι παρούσα και η Β.
Ι Ι- Μια ιδιότητα Γ είναι αναγκαία συνθήκη (σ. σ. = αιτία) για μια ιδιότητα Δ, μόνο εάν οποτεδήποτε είναι παρούσα η Δ είναι παρούσα και η ιδιότητα Γ.
(Μας ενδιαφέρει η επαρκής αιτία όταν θέλουμε να παράγουμε ένα αποτέλεσμα, ενώ μας ενδιαφέρει η αναγκαία αιτία όταν θέλουμε να αποτρέψουμε ένα αποτέλεσμα).
-Για τους σκοπούς της αποκλειστικής επαγωγής δυο είναι οι βασικοί κανόνες:
ΚΑΝΟΝΑΣ 1: Το Α δεν μπορεί να είναι αναγκαία αιτία για το Β, αν το Α απουσιάζει όταν το Β είναι παρόν.
ΚΑΝΟΝΑΣ 2: Το Γ δεν μπορεί να είναι ικανή (επαρκής) αιτία για το Δ, αν το Γ είναι παρόν όταν το Δ απουσιάζει.
IV) Από μπλοκ του μαθηματικού ‘Βασίλη’ mathematica :
IV) Από μπλοκ του μαθηματικού ‘Βασίλη’ mathematica :
Η ύπαρξη πτυχίου Μαθηματικού είναι μόνο αναγκαία συνθήκη για να είναι κάποιος Δάσκαλος Μαθηματικών, Συνομιλητής Εφηβικών Ψυχών, Παιδαγωγός κι Υπόλογος καθημερινών πτήσεων στους αιθέρες της τάξης.
Δεν είναι και Ικανή Συνθήκη
Θα γίνω λίγο πιο σαφής:
Αν κάποιος είναι Δάσκαλος Μαθηματικών τότε αναγκαστικά έχει πτυχίο Μαθηματικού!
Το αντίστροφο ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ ΓΕΝΙΚΑ, δηλαδή το να είναι κάποιος, κάτοχος πτυχίου Μαθηματικού τμήματος, δεν σημαίνει κιόλας ότι είναι Δάσκαλος Μαθηματικών και πολύ περισσότερο εκπαιδευτής αυριανών Ικάρων.
Έτσι στα Μαθηματικά τέτοιου είδους συνθήκες που είναι μόνο αναγκαίες και όχι ικανές παράγουν τα λεγόμενα ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ
(ή με τη μέθοδο της αντιθετοαντιστροφής αν προτιμάτε):
ΑΝ κάποιος ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΤΥΧΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΥ τότε ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ.
-ΣΧΟΛΙΑ μου:
1) Υπάρχουν τρία βασικά είδη δασκάλων: «Ο μεταδότης, απλώς, γνώσεων», « ο παιδαγωγός ψυχών με σχετική ικανότητα μετάδοσης γνώσεων» και «ο ικανός μεταδότης γνώσεων και παιδαγωγός ψυχών». Οι δυο τελευταίες περιπτώσεις, και ιδίως η τρίτη, είναι αυτή που εννοούμε Δάσκαλος με δ κεφαλαίο.
2) Στο παραπάνω κείμενο η λέξη δάσκαλος, άλλοτε λαμβάνεται ως μεταδότης γνώσεων και άλλοτε ως Δάσκαλος.
3) Ίσως εδώ να έπρεπε να γίνουν δυο συλλογισμοί: α) «εάν έχεις πτυχίο μαθηματικού, τότε μπορείς να είσαι δάσκαλος μαθηματικών» και β) «εάν έχεις πτυχίο μαθηματικού και ταυτόχρονα την ικανότητα διαπαιδαγώγησης ψυχών, τότε είσαι Δάσκαλος μαθηματικών και ταυτόχρονα παιδαγωγός ψυχών».
4) Να κρατήσουμε και να έχουμε υπόψη μας, πάντως, για τον έλεγχο της σωστότητας των αιτίων, τη μέθοδο της "αντιθετοεπιστροφής", μέθοδο για την ύπαρξη της οποίας μας ενημερώνει ο συντάκτης του παραπάνω κειμένου, προσφέροντάς μας και ένα κοινωνικό παράδειγμα: «εάν δεν έχεις πτυχίο μαθηματικών, τότε δεν είσαι δάσκαλος μαθηματικών».
V) Από το μπλοκ - Εφαρμοσμένη ιατρική έρευνα Ι. Ζάχος, Λ. Σπάρος, εργαστήριο κλινικής Επιδημιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, 2004, (σελ 11),
httpQ//www.mednet.gr/archives/2004-2/pdf/112.pdf :
- Στην εργασία των Ι. Ζάχου και Λ. Σπάρου, 11 σελίδων, βρίσκουμε να θίγονται κάποια από τα ζητήματα που μας ενδιαφέρουν, να γίνεται περιληπτικά επισήμανση κάποιων σχετικών ζητημάτων, να παρατίθενται διατυπώσεις που μας αφορούν και κυρίως να αναφέρονται δυο μέθοδοι ελέγχου των αιτίων-αποτελέσματος που χρησιμοποιούνται από την Επιστήμη της Επιδημιολογίας, και που ενδεχομένως να αφορούν και τα κοινωνικά θέματα.
>Γίνεται, λοιπόν, στην εργασία αυτή μνεία για τα εξής που έχω σταχυολογήσει:
-Ταυτόχρονη πρόκληση αποτελέσματος από διαφορετικές αιτίες. Παρατίθεται παράδειγμα με τη γρίπη (σ.σ. που μπορεί να χρησιμοποιηθεί μάλλον και για κοινωνικά θέματα, πχ για τη βία, αιτίες και αποτελέσματά της).
-Γίνεται πολύ σύντομη, ελάχιστη, μνεία για τις κοινωνικές επιστήμες.
- Παρατίθεται αναλυτικά παράδειγμα με το τσιγάρο και τον καρκίνο του πνεύμονα (που πολύ περιληπτικά αναφέρεται και στο γ΄ τεύχος του σχολικού βιβλίου Έκφραση-Έκθεση).
- Παρατίθενται σε έκταση δυο υποδείγματα διερεύνησης αιτιών: α) αιτιότητα και "τουλάχιστον INUS συνθήκη", του Mackie - όπου το inus από τα Insufficient, Necessary ,Unnecessary, Safficient, και β) το υπόδειγμα της "αιτιακής πίτας" του Rothman.
- Βρίσκουμε τη διατύπωση "Εάν αντικατασταθεί ο όρος συνθήκη με τον όρο αιτία" (που επιβεβαιώνει την άποψη που εξέθεσα στην πρώτη ανάρτηση αυτού του μπλοκ ότι η αιτία αναφέρεται και ως συνθήκη), όπως και τη διατύπωση "Η πολυσημία που παρουσιάζει η χρήση του όρου «αιτία» στην καθημερινή ζωή θα μπορούσε να αρθεί μόνο στα πλαίσια ενός ορθολογικού υποδείγματος".-και λοιπά [. . .]
============
ΑΝΑΡΤΗΣΗ 2
Ο μαθητής έπρεπε να επιλέξει την ορθή απάντηση [. .]
[μετά παρατίθενται πίνακες με τα αποτελέσματα και ανάλυσή τους]
ΣΧΟΛΙΟ μου: Σε αυτή την έρευνα/μελέτη συναντάμε παράγοντα (αιτία;) ουδέτερο (που δεν επιδρά) και παράγοντα εμπόδιο, που εμποδίζει δηλαδή τους παράγοντες που βοηθούν στο αποτέλεσμα. Η έρευνα γίνηκε από φυσικούς επιστήμονες με θέματα φυσικής (πχ τήξη παγωτού), όπου προφανώς οι δύο αυτοί παράγοντες, ουδέτερος και εμπόδιο εμφανίζονται σε κάποιες περιπτώσεις. Το ερώτημα είναι αν εμφανίζονται και σε κοινωνικά θέματα, οπότε η ουδέτερη αιτία θα είναι κατά τη γνώμη μου πλεονασμός, η δε αιτία εμπόδιο θα καταστρέφει τον συλλογισμό και θα πρέπει να αποβάλλεται. Σε κείμενα ώριμων διανοητών με κοινωνικά θέματα είναι απίθανο να συναντήσει κανείς παράγοντα ουδέτερο, πολύ περισσότερο μάλιστα παράγοντα εμπόδιο. Αντίθετα σε κείμενα μαθητών υπάρχει ίσως το ενδεχόμενο.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην έρευνα αναφέρονται και άλλα σημαντικά στοιχεία, πχ ορισμός της αιτιακής σχέσεως, ιστορική διαδρομή της έρευνας της αιτίας από τον Αριστοτέλη μέχρι σήμερα, κλπ.
Προσθήκη 22/7/12: Στην έρευνα διατυπώνονται για την αιτιακή σχέση τα εξής κατά λέξη:
-Η αιτιακή σχέση (causal relation) ορίζεται ως η σχέση που συνδέει την αιτία με το αποτέλεσμα και αποτελείται από μια συνθήκη Α (αιτία) η οποία προκαλεί μια συνθήκη Β (αποτέλεσμα) (Salmon 1998)
Αιτιακή σχέση
Α (αιτία) -> Β (αποτέλεσμα)
{*} Προσθήκη 22/7/12: Παράγοντας εμπόδιο, πχ για το βρασμό του νερού στους 100 βΚ, είναι οι προσμίξεις. Εάν το νερό έχει προσμίξεις τότε βράζει σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από τους 100 βΚ. Μια αιτία λοιπόν, μπορεί να είναι αρνητική, να είναι εμπόδιο. Να προσθέσω πάντως ότι μια αιτία μπορεί να είναι αρνητική για κάτι αλλά θετική για κάτι άλλο. Έτσι για το βρασμό του νερού στους 100 βΚ οι προσμίξεις είναι αρνητικός παράγοντας, αλλά για το βρασμό του νερού στους 103 βΚ είναι θετικός παράγοντας (πρέπει να υπάρχει για να βράσει το νερό σε πάνω από 100 βΚ). Βέβαια αυτά ισχύουν για φυσικά φαινόμενα (πχ για το βρασμό του νερού) και μένει να εξιχνιαστεί αν ισχύουν και για κοινωνικά φαινόμενα.
{**} Προσθήκη 22/7/12: Παράγοντας/ αιτία μη επαρκής και μη αναγκαία: Πχ "σήμερα η ημέρα μου δεν πήγε καλά, γιατί συνάντησα το πρωί μια μαύρη γάτα". Κατά τη γνώμη μου η μη επαρκής και μη αναγκαία αιτία, μία ή περισσότερες, μας οδηγεί σε παραλογισμό, σε δεισιδαιμονία, σε προκατάληψη.
=========
ΑΝΑΡΤΗΣΗ 3
V) Από το μπλοκ - Εφαρμοσμένη ιατρική έρευνα Ι. Ζάχος, Λ. Σπάρος, εργαστήριο κλινικής Επιδημιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, 2004, (σελ 11),
httpQ//www.mednet.gr/archives/2004-2/pdf/112.pdf :
- Στην εργασία των Ι. Ζάχου και Λ. Σπάρου, 11 σελίδων, βρίσκουμε να θίγονται κάποια από τα ζητήματα που μας ενδιαφέρουν, να γίνεται περιληπτικά επισήμανση κάποιων σχετικών ζητημάτων, να παρατίθενται διατυπώσεις που μας αφορούν και κυρίως να αναφέρονται δυο μέθοδοι ελέγχου των αιτίων-αποτελέσματος που χρησιμοποιούνται από την Επιστήμη της Επιδημιολογίας, και που ενδεχομένως να αφορούν και τα κοινωνικά θέματα.
>Γίνεται, λοιπόν, στην εργασία αυτή μνεία για τα εξής που έχω σταχυολογήσει:
-Ταυτόχρονη πρόκληση αποτελέσματος από διαφορετικές αιτίες. Παρατίθεται παράδειγμα με τη γρίπη (σ.σ. που μπορεί να χρησιμοποιηθεί μάλλον και για κοινωνικά θέματα, πχ για τη βία, αιτίες και αποτελέσματά της).
-Γίνεται πολύ σύντομη, ελάχιστη, μνεία για τις κοινωνικές επιστήμες.
- Παρατίθεται αναλυτικά παράδειγμα με το τσιγάρο και τον καρκίνο του πνεύμονα (που πολύ περιληπτικά αναφέρεται και στο γ΄ τεύχος του σχολικού βιβλίου Έκφραση-Έκθεση).
- Παρατίθενται σε έκταση δυο υποδείγματα διερεύνησης αιτιών: α) αιτιότητα και "τουλάχιστον INUS συνθήκη", του Mackie - όπου το inus από τα Insufficient, Necessary ,Unnecessary, Safficient, και β) το υπόδειγμα της "αιτιακής πίτας" του Rothman.
- Βρίσκουμε τη διατύπωση "Εάν αντικατασταθεί ο όρος συνθήκη με τον όρο αιτία" (που επιβεβαιώνει την άποψη που εξέθεσα στην πρώτη ανάρτηση αυτού του μπλοκ ότι η αιτία αναφέρεται και ως συνθήκη), όπως και τη διατύπωση "Η πολυσημία που παρουσιάζει η χρήση του όρου «αιτία» στην καθημερινή ζωή θα μπορούσε να αρθεί μόνο στα πλαίσια ενός ορθολογικού υποδείγματος".-και λοιπά [. . .]
============
ΑΝΑΡΤΗΣΗ 2
Αιτίες Αναγκαίες και επαρκείς> συνδυασμοί κλπ.
- Μελέτη της ενίσχυσης της αιτιακής σκέψης μαθητών δημοτικού σχολείου μέσα από τη διδασκαλία θεμάτων φυσικών επιστημών/ Έλενα Χριστοφόρου, Κωνσταντίνος Π. Κωνσταντίνου, . .. .έρευνα Πανεπιστημίου Κύπρου. pek.org.cy/.../2.5.%20H.%20Christoforou%20&%
Σελ. 2: [. .] Αναλύοντας τις αιτιακές σχέσεις οι Demetriou και λοιποί (1993), υποστηρίζουν ότι οι σχέσεις μεταξύ μιας αιτίας και ενός αποτελέσματος εμπίπτουν σε 5 κατηγορίες:
Α αναγκαία και επαρκής,
Β αναγκαία και μη επαρκής,
Γ μη αναγκαία και επαρκής,
Δ μη αναγκαία και μη επαρκής,
και Ε αρνητική ή μη συμβατή.
Α αναγκαία και επαρκής,
Β αναγκαία και μη επαρκής,
Γ μη αναγκαία και επαρκής,
Δ μη αναγκαία και μη επαρκής,
και Ε αρνητική ή μη συμβατή.
-Συγκεκριμένα, ένας παράγοντας-αιτία είναι αναγκαία συνθήκη, εφόσον χρειάζεται και πρέπει να υπάρχει για παρατηρηθεί το αποτέλεσμα. Ένας παράγοντας-αιτία είναι επαρκής συνθήκη, εφόσον από μόνος του μπορεί και είναι ικανός να προκαλέσει το αποτέλεσμα (White, 1995).
Σελ. 4: [. . ] Εξετάστηκε η έννοια του ουδέτερου παράγοντα καθώς και του παράγοντα εμποδίου . ..
Το διαγνωστικό δοκίμιο Αιτιακής Σκέψης περιείχε δυο συγκείμενα για τον κάθε συνδυασμό αιτιακών σχέσεων, ώστε να γίνεται έλεγχος της αξιοπιστίας των απαντήσεων. Ο 1ος συνδυασμός αιτιακών Σχέσεων υπήρχε στα συγκείμενα, τήξη παγωτού και εξάτμιση νερού. Ο 2ος συνδυασμός σχέσεων παρουσιαζόταν στα συγκείμενα ανάπτυξη φυτού και διαλυτότητα ζάχαρης. Ο 3ος συνδυασμός παρουσιαζόταν στα έργα, φούσκωμα κέικ και αναπήδηση μπάλας. [. . ]
Σελ. 5 [. .] Στην αρχή . .παρουσιάζονταν (στους μαθητές) οι σχετικές οδηγίες . . και κάθε ερώτηση περιελάμβανε έξι πιθανές απαντήσεις:
Ο παράγοντας:
Α. δεν επιδρά
Β. εμποδίζει τους παράγοντες που βοηθούν (εμπόδιο) {*}
Γ. είναι αρκετός από μόνος του και χρειάζεται (επαρκής και αναγκαίος)
Δ. Δεν είναι αρκετός από μόνος του αλλά χρειάζεται (μη επαρκής αλλά αναγκαίος)
Ε. είναι αρκετός από μόνος του αλλά δεν χρειάζεται ( επαρκής και μη αναγκαίος)
Στ. Δεν είναι αρκετός από μόνος του και δε χρειάζεται (μη επαρκής και μη αναγκαίος) {**}
Ο μαθητής έπρεπε να επιλέξει την ορθή απάντηση [. .]
[μετά παρατίθενται πίνακες με τα αποτελέσματα και ανάλυσή τους]
ΣΧΟΛΙΟ μου: Σε αυτή την έρευνα/μελέτη συναντάμε παράγοντα (αιτία;) ουδέτερο (που δεν επιδρά) και παράγοντα εμπόδιο, που εμποδίζει δηλαδή τους παράγοντες που βοηθούν στο αποτέλεσμα. Η έρευνα γίνηκε από φυσικούς επιστήμονες με θέματα φυσικής (πχ τήξη παγωτού), όπου προφανώς οι δύο αυτοί παράγοντες, ουδέτερος και εμπόδιο εμφανίζονται σε κάποιες περιπτώσεις. Το ερώτημα είναι αν εμφανίζονται και σε κοινωνικά θέματα, οπότε η ουδέτερη αιτία θα είναι κατά τη γνώμη μου πλεονασμός, η δε αιτία εμπόδιο θα καταστρέφει τον συλλογισμό και θα πρέπει να αποβάλλεται. Σε κείμενα ώριμων διανοητών με κοινωνικά θέματα είναι απίθανο να συναντήσει κανείς παράγοντα ουδέτερο, πολύ περισσότερο μάλιστα παράγοντα εμπόδιο. Αντίθετα σε κείμενα μαθητών υπάρχει ίσως το ενδεχόμενο.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην έρευνα αναφέρονται και άλλα σημαντικά στοιχεία, πχ ορισμός της αιτιακής σχέσεως, ιστορική διαδρομή της έρευνας της αιτίας από τον Αριστοτέλη μέχρι σήμερα, κλπ.
Προσθήκη 22/7/12: Στην έρευνα διατυπώνονται για την αιτιακή σχέση τα εξής κατά λέξη:
-Η αιτιακή σχέση (causal relation) ορίζεται ως η σχέση που συνδέει την αιτία με το αποτέλεσμα και αποτελείται από μια συνθήκη Α (αιτία) η οποία προκαλεί μια συνθήκη Β (αποτέλεσμα) (Salmon 1998)
Αιτιακή σχέση
Α (αιτία) -> Β (αποτέλεσμα)
{*} Προσθήκη 22/7/12: Παράγοντας εμπόδιο, πχ για το βρασμό του νερού στους 100 βΚ, είναι οι προσμίξεις. Εάν το νερό έχει προσμίξεις τότε βράζει σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από τους 100 βΚ. Μια αιτία λοιπόν, μπορεί να είναι αρνητική, να είναι εμπόδιο. Να προσθέσω πάντως ότι μια αιτία μπορεί να είναι αρνητική για κάτι αλλά θετική για κάτι άλλο. Έτσι για το βρασμό του νερού στους 100 βΚ οι προσμίξεις είναι αρνητικός παράγοντας, αλλά για το βρασμό του νερού στους 103 βΚ είναι θετικός παράγοντας (πρέπει να υπάρχει για να βράσει το νερό σε πάνω από 100 βΚ). Βέβαια αυτά ισχύουν για φυσικά φαινόμενα (πχ για το βρασμό του νερού) και μένει να εξιχνιαστεί αν ισχύουν και για κοινωνικά φαινόμενα.
{**} Προσθήκη 22/7/12: Παράγοντας/ αιτία μη επαρκής και μη αναγκαία: Πχ "σήμερα η ημέρα μου δεν πήγε καλά, γιατί συνάντησα το πρωί μια μαύρη γάτα". Κατά τη γνώμη μου η μη επαρκής και μη αναγκαία αιτία, μία ή περισσότερες, μας οδηγεί σε παραλογισμό, σε δεισιδαιμονία, σε προκατάληψη.
=========
ΑΝΑΡΤΗΣΗ 3
Περιληπτική διατύπωση
-Άλλοι μιλάνε για αιτίες αναγκαίες και επαρκείς, άλλοι , ιδίως οι επιστήμονες των θετικών κλάδων για συνθήκες αναγκαίες και ικανές. Εξάλλου τον όρο αιτία εκτός από συνθήκη, μπορούμε να τον συναντήσουμε και ως λόγο, παράγοντα ή και με άλλη λέξη.
-Ο Ε. Παπανούτσος στη Λογική του λέει ότι τον όρο λόγο πρέπει να τον χρησιμοποιούμε όταν εξετάζουμε σκέψεις, ενώ τον όρο αιτία όταν μιλάμε για γεγονότα.
-Στο σχολικό βιβλίο Έκφραση-Έκθεση στο τρίτο τεύχος, γίνεται διάκριση σε αιτία αναγκαία και ταυτόχρονα επαρκή, σε αναγκαία αλλά μη επαρκή και σε επαρκή αλλά όχι αναγκαία.
-Οι Ντιμιτρίου κλπ όμως, υποστηρίζουν ότι οι σχέσεις μεταξύ μιας αιτίας και ενός αποτελέσματος εμπίπτουν σε 5 κατηγορίες: Α αναγκαία και επαρκής, Β αναγκαία και μη επαρκής, Γ μη αναγκαία και επαρκής, Δ μη αναγκαία και μη επαρκής, και Ε αρνητική ή μη συμβατή.
-ΟΙ αιτίες γενικά, χρησιμοποιούνται και σε παραγωγικούς και σε επαγωγικούς συλλογισμούς.
-Υπάρχουν δυο απλές μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν στη διαπίστωση αν μια αιτία είναι αναγκαία και επαρκής. Στα μαθηματικά και στους συναφείς τους κλάδους υπάρχουν και άλλες πιο περίπλοκες μέθοδοι, που δεν είναι προσιτές στους μη μαθηματικούς.
========
- Κάτι ακόμα που πρέπει να σημειώσω, ιδιαίτερα για τους φιλόλογους, γιατί το θεωρώ σημαντικό, και με αφορμή τις οδηγίες που δίνει μια φιλόλογος στο μπλοκ της σε μαθητές: Αναφέρει δεκάδες αιτίες, κύριες και δευτερότερες, για ένα κοινωνικό ζήτημα, και συγκεκριμένα για την ανεργία. Τόσες που είναι δύσκολο ή και αδύνατο να τις κατανοήσει και να τις θυμάται ένας μαθητής. Τις αιτίες για την ανεργία, δύσκολα νομίζω ότι μπορεί να τις απαριθμήσει ακόμα και ο καλύτερος οικονομολόγος. Από έναν μαθητή δεν περιμένουμε να κάνει μια πλήρη μελέτη, που δεν μπορεί να την κάνει ούτε οικονομολόγος, αλλά να δούμε αν έχει σταθμίσει δυο τρεις κύριες αιτίες και αν μπορεί να τις διατυπώσει σωστά. Έτσι, μια οδηγία προς εκκολαπτόμενους διανοητές, προς μαθητές δηλαδή, πρέπει κατά την ταπεινή μου γνώμη να είναι σύντομη, να περιέχει κάποια κύρια σημεία και να είναι όσο το δυνατό πιο απλή.
========
========
ΑΝΑΡΤΗΣΗ 4
Αναζήτηση αιτίων από διάφορους χώρους:
-Την αναζήτηση των αιτιών την κάνουμε από διάφορους χώρους, και πιο συγκεκριμένα από τη φύση, από την καθημερινή μας εμπειρία, από την επιστήμη και από όσα μαθαίνουμε από τους διάφορους κλάδους της: ιστορία, φιλολογία, οικονομία, κοινωνιολογία, κλπ, ακόμα και από τους κλάδους της βιολογίας, των μαθηματικών, της φυσικής, της αστρονομίας, κλπ. Τέλος, χρησιμοποιούμε πάρα πολλές φορές ένα αποτέλεσμα ως αιτία για ένα άλλο θέμα.
- Από τη φύση: πχ,: είναι φιλόδοξος, γιατί (ή η αιτία είναι ότι) έτσι τον έπλασε η φύση. Ή, υπάρχει βαρύτητα, γιατί αυτή την ιδιότητητα έδωσε στη γη η φύση.
- Από την εμπειρία: πχ, μάλλον θα βρέξει, γιατί ο ουρανός σήμερα έχει πολλά μαύρα σύννεφα.
- Η Επιστήμη με τους διάφορους κλάδους της μας παρέχει γνώσεις που μας βοηθάνε να προσεγγίσουμε πιο σωστά από την εμπειρία, τα αίτια αυτού ή εκείνου του γεγονότος, αυτής ή εκείνης της κατάστασης, αυτής ή εκείνης της πρόβλεψης. Όταν είμαστε βέβαιοι για μια αιτία, τότε κάνουμε/την παραθέτουμε με παραγωγικό συλλογισμό. Αλλιώς, την εκθέτουμε με επαγωγικό συλλογισμό: λέμε ότι μάλλον αυτή είναι η κυριότερη αιτία, ή ότι μάλλον αυτές είναι οι κυριότερες αιτίες.
- Εκείνο που θέλω να τονίσω τέλος εδώ, είναι ότι χρησιμοποιούμε ένα αποτέλεσμα ως αιτία για ένα άλλο σχετικό αποτέλεσμα: πχ, αποτέλεσμα από το κάπνισμα είναι, αντί ο οργανισμός να εισπνέει οξυγόνο, εισπνέει διοξείδιο του άνθρακα. Ως αιτία τώρα της καταστροφής της υγείας ενός ενεργητικού ή παθητικού καπνιστή, προβάλλουμε "ότι αιτία που καταστράφηκε ο οργανισμός τους, είναι η εισπνοή από το κάπνισμα διοξειδίου του άνθρακα". *
(*) Βλέπε Φιλοσοφικό Λεξικό Μ Ρόζενταλ- Π. Γιούντιν στο λήμμα αιτιότητα: "Αυτό που σε μια δεδομένη σχέση είναι αποτέλεσμα, μπορεί να γίνει αιτία σε μιαν άλλη σχέση".
======
- Από τη φύση: πχ,: είναι φιλόδοξος, γιατί (ή η αιτία είναι ότι) έτσι τον έπλασε η φύση. Ή, υπάρχει βαρύτητα, γιατί αυτή την ιδιότητητα έδωσε στη γη η φύση.
- Από την εμπειρία: πχ, μάλλον θα βρέξει, γιατί ο ουρανός σήμερα έχει πολλά μαύρα σύννεφα.
- Η Επιστήμη με τους διάφορους κλάδους της μας παρέχει γνώσεις που μας βοηθάνε να προσεγγίσουμε πιο σωστά από την εμπειρία, τα αίτια αυτού ή εκείνου του γεγονότος, αυτής ή εκείνης της κατάστασης, αυτής ή εκείνης της πρόβλεψης. Όταν είμαστε βέβαιοι για μια αιτία, τότε κάνουμε/την παραθέτουμε με παραγωγικό συλλογισμό. Αλλιώς, την εκθέτουμε με επαγωγικό συλλογισμό: λέμε ότι μάλλον αυτή είναι η κυριότερη αιτία, ή ότι μάλλον αυτές είναι οι κυριότερες αιτίες.
- Εκείνο που θέλω να τονίσω τέλος εδώ, είναι ότι χρησιμοποιούμε ένα αποτέλεσμα ως αιτία για ένα άλλο σχετικό αποτέλεσμα: πχ, αποτέλεσμα από το κάπνισμα είναι, αντί ο οργανισμός να εισπνέει οξυγόνο, εισπνέει διοξείδιο του άνθρακα. Ως αιτία τώρα της καταστροφής της υγείας ενός ενεργητικού ή παθητικού καπνιστή, προβάλλουμε "ότι αιτία που καταστράφηκε ο οργανισμός τους, είναι η εισπνοή από το κάπνισμα διοξειδίου του άνθρακα". *
(*) Βλέπε Φιλοσοφικό Λεξικό Μ Ρόζενταλ- Π. Γιούντιν στο λήμμα αιτιότητα: "Αυτό που σε μια δεδομένη σχέση είναι αποτέλεσμα, μπορεί να γίνει αιτία σε μιαν άλλη σχέση".
======
ΑΝΑΣΤΗΡΣΗ 5
-Τα αίτια για τα κοινωνικά θέματα και τις συμπεριφορές είναι τις περισσότερες φορές πολλά και διάφορα. Πχ για τη διαφήμιση δεν είναι μόνο η αύξηση των πωλήσεων και επομένως το κέρδος που σπρώχνει τις επιχειρήσεις να διαφημίζονται, αλλά και η προσπάθεια να γίνει γνωστό ένα καινούργιο προϊόν που παράχθηκε από κάποιον, είτε αυτός είναι άτομο είτε βιοτεχνία ή βιομηχανία. Πολλές φορές μάλιστα είναι και η επιθυμία ορισμένων καταναλωτών να πληροφορηθούν εάν έχει παραχθεί και κυκλοφορήσει ένα καινούργιο προϊόν, ένα καινούργιο αγαθό όπως λένε οι οικονομολόγοι.
- Παραπάνω είπαμε, διαπιστώσαμε, συγκεντρώσαμε για τη διαφήμιση τρία αίτια: αύξηση πωλήσεων από τις επιχειρήσεις και αύξηση του κέρδους, επιδίωξη των παραγωγών να γίνει γνωστό ένα καινούργιο αγαθό, και επιθυμία των καταναλωτών να γίνει γνωστό ένα καινούργιο προϊόν.
- Ας υποθέσουμε ότι αυτά είναι όλα τα κίνητρα που οδηγούν σε διαφήμιση, αν και μπορεί να έρθει κάποιος και να μας πει ότι υπάρχει ακόμα ένα ή και περισσότερα. Ας υποθέσουμε όμως ότι αυτά είναι για να προχωρήσουμε στη συζήτησή μας:
- Τα αίτια μπορούμε να τα χωρίσουμε σε κύρια και δευτερεύοντα. Κάποιοι θεωρούν το κέρδος το κυριότερο αίτιο που σπρώχνει σε διαφήμιση. Άλλοι μπορεί να πουν ότι εξίσου σοβαρό είναι και το να γίνει γνωστό ένα καινούργιο αγαθό. Για την αύξηση του κέρδους ως αιτία της ύπαρξης του θεσμού των διαφημίσεων συμφωνούμε νομίζω όλοι. Τι θα λέγαμε όμως για την περίπτωση ενός ανάπηρου και χιλιάδων αναπήρων που περιμένουν πώς και πώς να κατασκευαστεί ένα τεχνητό χέρι για να το χρησιμοποιήσουν στη θέση του χεριού τους που από κάποιο λόγο το έχασαν, και να γίνει γνωστό ότι κατασκευάστηκε ; Ότι δεν είναι αυτό σοβαρός λόγος για να υπάρχει ο θεσμός της διαφήμισης;
- Ναι, η υπερβολή που υπάρχει σήμερα στη διαφήμιση, μας έχει οδηγήσει να βλέπουμε αυτό το θεσμό σαν κάτι αρνητικό. Εντούτοις δεν πρέπει να μας διαφεύγει και το θετικό μέρος, οι θετικές συνέπειες από τη διαφήμιση. Έτσι, σε ένα κείμενό μας μπορούμε να μιλήσουμε όχι μόνο για τα αρνητικά σημεία αυτού του θεσμού, αλλά και για τα θετικά.
-Έφερα το παράδειγμα του θεσμού της διαφήμισης για να παραθέσω ορισμένες σκέψεις μου. Παρόμοιες σκέψεις μπορούν νομίζω να χρησιμοποιηθούν για καθέναν από τους χιλιάδες άλλους θεσμούς που έχει δημιουργήσει η ανθρώπινη κοινωνία για να μπορεί να ζει και να προοδεύει.- Κάτι ακόμα που πρέπει να σημειώσω, ιδιαίτερα για τους φιλόλογους, γιατί το θεωρώ σημαντικό, και με αφορμή τις οδηγίες που δίνει μια φιλόλογος στο μπλοκ της σε μαθητές: Αναφέρει δεκάδες αιτίες, κύριες και δευτερότερες, για ένα κοινωνικό ζήτημα, και συγκεκριμένα για την ανεργία. Τόσες που είναι δύσκολο ή και αδύνατο να τις κατανοήσει και να τις θυμάται ένας μαθητής. Τις αιτίες για την ανεργία, δύσκολα νομίζω ότι μπορεί να τις απαριθμήσει ακόμα και ο καλύτερος οικονομολόγος. Από έναν μαθητή δεν περιμένουμε να κάνει μια πλήρη μελέτη, που δεν μπορεί να την κάνει ούτε οικονομολόγος, αλλά να δούμε αν έχει σταθμίσει δυο τρεις κύριες αιτίες και αν μπορεί να τις διατυπώσει σωστά. Έτσι, μια οδηγία προς εκκολαπτόμενους διανοητές, προς μαθητές δηλαδή, πρέπει κατά την ταπεινή μου γνώμη να είναι σύντομη, να περιέχει κάποια κύρια σημεία και να είναι όσο το δυνατό πιο απλή.
========
Τα ιστολόγιά μου
- Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη) = για μαθητές
- Έκθεση Λυκείου, θέματα και σκέψεις = για μαθητές
- Μαθήματα για την έκθεση λυκείου = για μαθητές
- Συλλογισμοί
- Συλλογισμοί και είδη παραγράφων
- ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
- Κειμενικά είδη
- Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
- Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
- A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
- Λογική
- Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς
